1. Σε συνέχεια της έκδοσης των από 25-02-2020 (Α’ 42), 11-03-2020 (Α’ 55), 14-03-2020 (Α’ 64) και 20-03-2020 (Α’ 68) Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, οι οποίες κυρώθηκαν με τους ν. 4682/2020 (Α’ 76) και ν. 4683/2020 (Α’ 83) και οι οποίες περιλαμβάνουν επιμέρους διατάξεις που ρυθμίζουν ζητήματα δημοσίων συμβάσεων για το χρονικό διάστημα λήψης έκτακτων μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας του ιού COVID-19, η Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ., ασκώντας τη γνωμοδοτική της αρμοδιότητα κατ’ άρθρο 2 παρ. 2 περ. γ υποπερ. (αα) του ν. 4013/2011, εξέδωσε τις Γνώμες Α10/2020, Α14/2020, Α16/2020, Α20/2020, A21/2020, A23/2020, A31/2020, A32/2020, A34/2020, A35/2020, A41/2020 και A1/2021.

2. Η Αρχή, ως κατά νόμο θεματοφύλακας της ορθής και ομοιόμορφης εφαρμογής του πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, μεριμνά για τη διασφάλιση της διαφάνειας, αποτελεσματικότητας, συνοχής και εναρμόνισης των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων συμβάσεων προς το εθνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο, τη διαρκή βελτίωση του νομικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, καθώς και τον έλεγχο της τήρησης του από τα δημόσια όργανα και τις αναθέτουσες αρχές.

3. Στο πλαίσιο αυτό και κατανοώντας την ανάγκη αποτελεσματικής αντιμετώπισης των εκτάκτων συνθηκών που δημιούργησε η πανδημία, για το αναγκαίο χρονικό διάστημα και στο απολύτως αναγκαίο μέτρο, η Αρχή, συνοψίζοντας τις επισημάνσεις στις οποίες προέβη κατά την εξέταση των κατ’ ιδίαν διατάξεων των ανωτέρω Π.Ν.Π. στις προαναφερθείσες Γνώμες της, επισημαίνει ιδιαιτέρως τα ακόλουθα:

α) Οι πάσης φύσεως νομοθετικές πρωτοβουλίες που άπτονται του τομέα των δημοσίων συμβάσεων, πρέπει, αφ’ ενός μεν να συνάδουν με το γράμμα και το πνεύμα του ν. 4412/2016, αφ’ ετέρου δε να μην είναι αποσπασματικές και να μην εισάγουν εξαιρέσεις παρά μόνον στο βαθμό που αυτές είναι απολύτως αναγκαίες για την επίτευξη συγκεκριμένου και σαφώς καθορισμένου στόχου.

β) Δεδομένου ότι η κείμενη εθνική νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων έχει ενσωματώσει τις διατάξεις των Ευρωπαϊκών Οδηγιών, κάθε παρέκκλιση από τις εθνικές διατάξεις πρέπει να περιορίζεται στις συμβάσεις των οποίων η προϋπολογιζόμενη αξία δεν υπερβαίνει τα κατώτατα όρια εφαρμογής των Οδηγιών, όπως εκάστοτε ισχύουν, σε καμία δε περίπτωση δεν μπορεί να ερμηνεύεται ως παρέκκλιση από διατάξεις του ενωσιακού δικαίου, δεδομένου ότι οι οιεσδήποτε παρεκκλίσεις πρέπει να είναι συμβατές με το ενωσιακό δίκαιο. Τούτο ισχύει, εν προκειμένω, ιδιαιτέρως και για την περίπτωση του άρθρου 32.2.γ της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, που έχει ενσωματωθεί με το ταυτάριθμο άρθρο του ν. 4412/2016, το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα προσφυγής στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση, για λόγους κατεπείγουσας ανάγκης οφειλόμενης σε απρόβλεπτη περίσταση, υπό τις συγκεκριμένες, συσταλτικά ερμηνευόμενες, προϋποθέσεις του άρθρου αυτού (μόνο στο απολύτως απαραίτητο μέτρο και υπό τον όρο ότι η κατεπείγουσα κατάσταση δεν οφείλεται σε έλλειψη επιμέλειας της αναθέτουσας αρχής). Οι ως άνω προϋποθέσεις δεν είναι δυνατό να καθίστανται περισσότερο ελαστικές δυνάμει εθνικής ρύθμισης, τουλάχιστον ως προς τις συμβάσεις άνω των ορίων, το δε βάρος απόδειξης ότι συντρέχουν πράγματι οι εξαιρετικές περιστάσεις που δικαιολογούν την παρέκκλιση φέρει εκείνος που τις επικαλείται.

Προς επίρρωση των ανωτέρω και προς αποφυγή θέσπισης διατάξεων που μπορεί να οδηγήσουν σε σύναψη δημοσίων συμβάσεων με διαδικασίες ενδεχομένως μη συμβατές με το ενωσιακό δίκαιο, πρέπει να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πρόσφατα, και με αφορμή τις εξαιρετικές συνθήκες που έχουν προκληθεί και σε πανευρωπαϊκή κλίμακα από την εξέλιξη της νόσου COVID-19, εξέδωσε την από 1.4.2020 Ανακοίνωσή της με θέμα «Ειδική Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως προς τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων που σχετίζονται με την αντιμετώπιση του κορωνοϊού COVID-19 – Νεότερες Διευκρινίσεις», όπου εξειδικεύονται τα όρια και η ευελιξία που μπορεί να υφίσταται στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων, και ειδικότερα τους κατ’ ελάχιστον απαιτούμενους όρους και προϋποθέσεις που προβλέπονται σχετικά στις ευρωπαϊκές Οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις. (πρβλ. σχετ. υπ’ αρ. πρωτ. 1867/1.4.2020 έγγραφο Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ.).

γ) Επίσης, παρατηρείται ότι στις σχετικές νομοθετικές προβλέψεις για παρέκκλιση από τις «κείμενες» διατάξεις περί δημοσίων συμβάσεων, προκειμένου να μην προκαλείται σύγχυση στον εφαρμοστή των διατάξεων αυτών ή/ και γενικότερα ερμηνευτικά προβλήματα, πρέπει να ορίζονται με σαφήνεια οι διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας από τις οποίες εισάγεται η παρέκκλιση, καθώς επίσης και εάν η παρέκκλιση αυτή αφορά και σε διατάξεις που δεν εμπίπτουν στο ν. 4412/2016, αλλά συνέχονται με τις δημόσιες συμβάσεις,

δ) Οι διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων / διαδικασίες επιλογής αναδόχου, ακόμη και εάν πρόκειται για συμβάσεις κάτω των ενωσιακών ορίων, δεν θα πρέπει, ακόμη και στο πλαίσιο των εξαιρετικών περιστάσεων, να αφίστανται, κατά το δυνατόν, από τις γενικές αρχές που διέπουν τη σύναψη των δημοσίων συμβάσεων, την αρχή της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης, της απαγόρευσης των διακρίσεων κ.λπ., ήτοι τις θεμελιώδεις αρχές επί των οποίων συγκροτήθηκαν οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες και, πλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση.